Rynki finansowe odnoszą się szeroko do każdego rynku, na którym odbywa się obrót papierami wartościowymi, w tym akcjami i obligacjami, rynku forex i rynku instrumentów pochodnych. Mimo, że często wyróżnia się różne rodzaje rynków finansowych i przydziela się im specjalistyczne nazwy, to wszystkie z nich mają tą samą funkcję – zapewniają drogę do sprzedaży i zakupu wszelkich aktywów.
Jak działają rynki finansowe?
Rynek finansowy to miejsce, gdzie ludzie i podmioty mogą handlować papierami wartościowymi, towarami i innymi aktywami po cenach, które są określane przez zasady podaży i popytu. Rynki działają poprzez umieszczenie dwóch stron, kupujących i sprzedających, w jednym miejscu, tak aby mogli się łatwo odnaleźć, ułatwiając w ten sposób transakcję między nimi. Rynki finansowe mogą być postrzegane jako kanały, przez które przepływają fundusze pożyczkowe kierowane od dostawcy, który ma nadmiar aktywów, do nabywcy, który doświadcza deficytu funduszy. Istnieją różne rodzaje rynków finansowych, a ich charakterystyka zależy od właściwości wierzytelności finansowych, będących przedmiotem obrotu oraz od potrzeb różnych uczestników rynku.
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy wspomaga pozyskiwanie kapitału w perspektywie długoterminowej, zazwyczaj powyżej 1 roku. Składa się on z rynku pierwotnego i wtórnego. Można go podzielić na dwie główne podgrupy – rynek obligacji i rynek akcji.
- Rynek obligacji zapewnia finansowanie przez akumulację długu poprzez emisję obligacji i obrót obligacjami.
- Rynek akcji zapewnia finansowanie poprzez dzielenie się własnością przedsiębiorstwa przez emisję i obrót akcjami.
Rynek pierwotny, czyli tak zwany „rynek nowych emisji”, to rynek, na którym papiery wartościowe, takie jak akcje i obligacje, są tworzone i wprowadzane do obrotu po raz pierwszy, bez korzystania w tym procesie z pośrednictwa giełdy. Kiedy prywatna firma decyduje się zostać podmiotem publicznym, emituje i sprzedaje swoje akcje w ramach tzw. pierwszej oferty publicznej. Jest to ściśle regulowany proces, ułatwiany przez banki inwestycyjne lub syndykaty finansowe dealerów papierów wartościowych, które ustalają przedział ceny wywoławczej, a następnie nadzorują jej sprzedaż bezpośrednio inwestorom.
Rynek wtórny to miejsce, w którym inwestorzy nabywają wcześniej wyemitowane papiery wartościowe, takie jak akcje, obligacje, kontrakty terminowe i opcje od innych inwestorów, a nie od samych spółek emitujących. Rynek wtórny jest miejscem, gdzie odbywa się większość obrotu giełdowego i to właśnie o nim mówi się, gdy mowa o „rynku akcji”. Niektóre uprzednio wyemitowane akcje nie są jednak notowane na giełdzie, a raczej sprzedawane bezpośrednio między dealerami. Są to tak zwane „akcje nienotowane”, czyli takie, którymi handluje się poza regulowanym rynkiem. Spółki handlujące w ten sposób zazwyczaj nie spełniają wymagań dotyczących notowań na giełdzie.
Rynek pieniężny
Kolejnym, dobrze znany rodzaj rynku finansowego to rynek pieniężny. Rynek pieniężny umożliwia jednostkom gospodarczym zarządzanie ich pozycją płynnościową poprzez udzielanie i zaciąganie krótkoterminowych pożyczek, zazwyczaj poniżej 1 roku. Ułatwia on interakcję między osobami i instytucjami posiadającymi tymczasowe nadwyżki środków finansowych a ich odpowiednikami, którzy doświadczają tymczasowego niedoboru środków.
Rynek pieniężny odnosi się do obrotu bardzo krótkoterminowymi inwestycjami dłużnymi. Na poziomie hurtowym obejmuje on transakcje o dużym wolumenie między instytucjami i podmiotami gospodarczymi. Na poziomie detalicznym obejmuje fundusze inwestycyjne rynku pieniężnego kupowane przez inwestorów indywidualnych oraz rachunki rynku pieniężnego otwierane przez klientów banków. We wszystkich tych przypadkach rynek pieniężny charakteryzuje się wysokim stopniem bezpieczeństwa i stosunkowo niskimi stopami zwrotu.
Inne rodzaje rynków finansowych
Poza dwoma, najbardziej znanymi rodzajami rynków finansowych, jakimi są rynek kapitałowy i rynek pieniężny, wyróżnić można kilka innych, wartych uwagi rynków finansowych:
- Rynek walutowy – umożliwia obrót walutowy. Jest to największy i najbardziej płynny rynek na świecie, którego średnia wartość obrotów wynosi ponad 5 bilionów dolarów dziennie. Obejmuje on wszystkie waluty na świecie i każda osoba, firma lub kraj może w nim uczestniczyć.
- Rynek towarowy – zarządza handlem produktami pierwotnymi, który odbywa się na około 50 głównych rynkach towarowych, gdzie całkowicie finansowe transakcje coraz częściej przewyższają fizyczne zakupy, które mają być dostarczone. Towary są powszechnie klasyfikowane w dwóch podgrupach. Towary twarde to surowce zazwyczaj wydobywane, takie jak złoto, ropa naftowa, guma, ruda żelaza itp. Towary miękkie to typowo rolnicze produkty podstawowe, takie jak pszenica, bawełna, kawa, cukier itp.
- Rynek instrumentów pochodnych – ułatwia obrót instrumentami finansowymi, takimi jak opcje oraz kontrakty terminowe, które pomagają kontrolować ryzyko finansowe. Instrumenty te czerpią swoją wartość głównie z wartości aktywów bazowych, które zwykle występują w wielu formach – obligacje, towary, akcje, waluty lub kredyty hipoteczne. Rynek instrumentów pochodnych dzieli się na dwie części, które mają zupełnie inny charakter prawny i sposób obrotu.
- Instrumenty pochodne notowane na giełdzie – są to standaryzowane kontrakty, którymi obraca się na zorganizowanej giełdzie terminowej. Obejmują one kontrakty terminowe, opcje kupna i opcje sprzedaży. Obrót takimi zunifikowanymi instrumentami wymaga od inwestorów wpłacenia depozytu początkowego, który jest rozliczany przez izbę rozliczeniową i ma na celu wyeliminowanie ryzyka, że któryś z dwóch kontrahentów nie pokryje swoich zobowiązań.
- Pozagiełdowe instrumenty pochodne – to kontrakty będące przedmiotem obrotu bezpośrednio między dwoma kontrahentami. Są negocjowane prywatnie, bez korzystania z usług pośrednika, takiego jak giełda. Papiery wartościowe takie jak umowy terminowe na stopę procentową, swapy, kredytowe instrumenty pochodne, forwardy, opcje egzotyczne i inne nietypowe instrumenty pochodne prawie zawsze są kupowane i sprzedawane w ten sposób. Są to kontrakty „szyte na miarę”, które pozostają w dużej mierze nieuregulowane i zapewniają kupującemu i sprzedającemu większą elastyczność w zaspokajaniu ich potrzeb.
- Rynek ubezpieczeniowy – pomaga w przenoszeniu różnych rodzajów ryzyka. Ubezpieczenie służy do przeniesienia ryzyka straty z jednego podmiotu na drugi w zamian za opłatę. Rynek ubezpieczeniowy to miejsce, w którym spotykają się dwie równorzędne strony, ubezpieczyciel i ubezpieczony, czyli tzw. ubezpieczający, w celu zawarcia umowy wykorzystywanej głównie przez klienta do zabezpieczenia się przed ryzykiem niepewnej straty.
Rodzaje rynków finansowych – podsumowanie
Przejrzystość zapewniana przez rynki finansowe pomaga nam decydować, jak i gdzie inwestować pieniądze. Może on dostosować ryzyko i inwestycje do małych lub dużych inwestorów, inwestorów długoterminowych lub krótkoterminowych, dużych firm lub małych firm. Silny rynek pobudza gospodarkę, pomagając rządowi w obiegu pieniędzy w kraju, gdy jest to wymagane, a także otwiera możliwości rozwoju dla różnych sektorów.